پوکی استخوان بیماری با شیوع فراوان و هزینه درمان بالا
افراد زیادی مبتلا به پوکی استخوان و ضایعات استخوانی مرتبط به آن هستند که متاسفانه اکثریت آنها حتی از بیماری خود آگاه نیستند. این بیماری میتواند بسیار دردناک بوده و باعث معلولیت های گوناگون شود. هرچند با بالا رفتن سن، کاهش بافت استخوانی میتواند تا حدی طبیعی محسوب شود، ولی تبدیل آن به بیماری پوکی استخوان ضایع های نامطلوب و خطرناک خواهد بود. این ضایعه هنگامی به وجود می آید که کاهش بافت استخوانی آنقدر شدید باشد که منجر به پوکی شدید استخوان ها و آمادگی آنها برای شکستن شود.
پوکی استخوان معمولا ً تا هنگامی که استخوان ها دچار شکستگی شوند هیچ نشانه ی دیگری از خود بروز نمی دهد. برای همین غالبا آن را <بیماری خاموش> می نامند. مفصل ران، ستون فقرات و ساعد، استخوان هایی هستند که بیشتر از بقیه در معرض شکستگی قرار دارند. از هر سه زن در دوران پس از یائسگی یک نفر به شکستگی استخوان بر اثر پوکی استخوان دچار می شود. در واقع ریسک زنان برای شکستن مفصل ران که یکی از دردناکترین و عاجز کننده ترین شکستگی ها است به تنهایی برابر است با مجموع ریسک ابتلا به سرطان سینه، رحم و تخمدان.
متاسفانه بیماری پوکی استخوان در حد بیماری های همه گیر شایع گشته است و این موضوع باعث تحمیل هزینه فراوانی به خانواده ها می شود. عدم تشخیص و درمان این بیماری میتواند منجر به از دست دادن استقلال فرد برای زندگی شخصی، درد، از کار افتادگی و حتی از دست دادن جان انسان گردد.
پیشگیری و درمان پوکی استخوان
خوشبختانه شما میتوانید از رشد پوکی استخوان جلوگیری کنید. حتی اگر در حال حاضر دچار این بیماری هستید میتوانید با رعایت موارد زیر همراه با دستورات پزشک معالج پیشرفت این بیماری را کند نمایید.
- استفاده منظم از مواد سرشار از کلسیم را در رژیم غذایی خود در نظر بگیرید.
- اگر مقدار توصیه شده کلسیم در رژیم غذایی شما وجود ندارد از مکمل های کلسیم و ویتامین D استفاده کنید.
- به طور مرتب ورزش کنید. به ویژه پیاده روی و دویدن آهسته و سایر فعالیت هایی که وزن بدن را به استخوان ها منتقل میکنند مفید هستند.
- سیگار نکشید.
- مصرف نوشابه ها و چای و قهوه را کاهش دهید.
چه کسانی در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند ؟
احتمال ابتلا به پوکی استخوان در خانمها بیشتر از آقایان است. همچنین اگر پاسخ شما به هر یک از پرسش های زیر <بله> است احتمال بیشتری وجود دارد که به پوکی استخوان دچار شوید:
آیا شما…
- دچار لاغری هستید؟
- استخوان بندی ظریفی دارید؟
- نزدیک به دوران یائسگی هستید یا آن را گذرانده اید؟
- دچار کمبود کلسیم هستید؟
- دخانیات یا الکل مصرف میکنید؟
- از داروهای تیروئید استفاده میکنید؟
- از داروهای استروئیدی برای درمان آسم،التهاب مفاصل یا سرطان استفاده میکنید؟
- در خانواده سابقه ی پوکی استخوان دارید؟
- به بیماری های مزمن دستگاه گوارش مبتلا هستید؟
- دچار کم تحرکی هستید؟
پوکی استخوان قابل پیشگیری و قابل درمان است.
امروزه پزشکان بهتر از گذشته قادرند که از دست دادن بافت استخوانی را تشخیص داده و آنرا درمان کنند. این امر کمک میکند که از این بیماری جلوگیری کرده و یا اثرات آنرا کاهش دهند. همچنین داروهای عرضه شده تاثیر بسیار خوبی در کاهش پیشرفت عرضه شده تا بیماری و یا توقف آن داشته اند.
همانگونه که تجویز داروهای فشار خون قبل از اندازه گیری و تشخیص فشار خون بالا ممکن نیست،تشخیص و درمان پوکی استخوان هم باید با اندازه گیری وضعیت استخوانهای شما شروع شود.
اندازه گیری تراکم استخوان
اندازه گیری تراکم استخوان با استفاده از روش DXA(Dual – energy X – ray Absorptiometry) به شکلی دقیق، بدون درد و با ایمنی کامل تراکم مواد معدنی را در بافت استخوانی شما تشخیص میدهد. در حین آزمایش کامل، بیمار به شکلی راحت در روی تخت دراز کشیده و در همین حال دستگاه دو ناحیه از بدن مثل مفصل ران و ستون فقرات که بیشتر در معرض شکستگی هستند و یا بیشتر را اسکن میکند.
بر خلاف دستگاه های دیگری که با اشعه ایکس کار می کنند میزان اشعه در حین آزمایش تراکم استخوان بسیار کم است، حتی کمتر از میزان اشعه های که در یک سفر هوایی پنج یا شش ساعته در معرض آن قرار میگیریم. این کار در مجموع بسته به تعداد نواحی که تحت اندازه گیری قرار میگیرند بیشتر از چند دقیقه طول نمیکشد. در حین این کار هیچ تزریق و یا کار تهاجمی دیگری صورت نگرفته و بیمار با لباس کامل تحت آزمایش قرار میگیرد.
اندازه گیری تراکم استخوان با روش DXA:
- روشی ساده،دقیق و تایید شده
- ایمن و با اشعه ی کم
- تشخیص این که شما در چه درجه ای از ریسک شکستگی استخوان قرار دارید.
- سریع و راحت… فقط در چند دقیقه
- آسان… احتیاجی به تعویض و یا در آوردن لباس نیست.
- بدون درد… غیر تهاجمی و بدون تزریق
اندازه گیری تراکم استخوان به روشDXA چیست؟
- اسکن تراکم استخوان و تحلیل نتایج آن:
با روشDXA تراکم مواد معدنی در استخوان محاسبه گردیده و با مقادیر نرمال بسته به سن و جنسیت مقایسه می شود. به این ترتیب مقادیر پایین تراکم مواد معدنی در استخوان تشخیص داده شده و احتمال ابتلا به پوکی استخوان و یا شکستگی پیشبینی میشود. این پیشبینی کمک میکند تا بتوان برنامه ی درمانی مشخصی را برای بیمار تجویز کرد.
- گزارش:
سیستمDXAنتایج آزمایش را بلافاصله آماده میکند. پزشک شما نتایج حاصله از آزمایش را همراه با سوابق پزشکی شما و خانواده تان و نیز سبک زندگی و رژیم غذایی بررسی کرده و بر اساس آن تشخیص میدهد که شما تا چه حد در معرض ریسک پوکی استخوان و یا شگستگی قرار دارید. بر این اساس پزشک تصمیم خواهد گرفت که شما به چه نوع درمانی نیاز دارید.
آمادگی برای اسکن تراکم استخوان
- در صورتیکه دستور خاصی را دریافت نکرده اید در روز آزمایش به طور عادی غذا بخورید. ولی از بیست و چهار ساعت قبل از آزمایش از مصرف مکمل های حاوی کلسیم خودداری فرمایید.
- در روز آزمایش لباس آزاد، راحت و غیر رسمی بپوشید. لباس شما باید فاقد زیپ و دکمه ی فلزی و یا سایر تزیینات فلزی باشد.
- یک هفته قبل از آزمایش تراکم استخوان نباید عکس رنگی دستگاه گوارش با ماده حاجب خوراکی یا تزریقی و مصرف باریوم و یا تزریق رادیو ایزوتوپ داشته باشید.
مراقبت و پیگیری
پس از شروع درمان میبایست مطمئن شد که از دست دادن بافت استخوانی تحت کنترل در آمده است. به همین منظور تکرار اندازه گیری تراکم استخوان بین دوازده ماه تا دو سال پس از آزمایش اولیه ضروری است.